Performans değerlendirme (PE), bir in vitro tanı cihazını (IVD) AB pazarına sunmak için gerekli olan tasarım doğrulama ve teknik dokümantasyonun önemli bir parçasıdır. AB 2017/746 İn Vitro Tanı Regülasyonunun (IVDR) 56. Maddesi, üreticilerin kullanım amacına göre güvenlik ve performansını kanıtlamak için bir performans değerlendirme raporu hazırlamasını gerektirir.

IVDR Performans değerlendirme gereklilikleri, AB 2017/746’nın VI. Bölümünde açıklanmakta ve Ek I, II, III ve XIII tarafından desteklenmektedir. Etkili bir performans değerlendirme planı hazırlamak için bazı temel kavramların iyi anlaşılması gerekir.

Performans Değerlendirme ve Klinik Kanıt

Ek XIII (1) – “Bir cihazın performans değerlendirmesi, imalatçı tarafından belirtilen kullanım amacına göre bu cihazın bilimsel geçerliliği, analitik performansı ve klinik performansını göstermek üzere verilerin değerlendirildiği ve analiz edildiği sürekli olarak gerçekleştirilen bir süreçtir.”

Performans Değerlendirme: “Bilimsel geçerliliğin, analitik performansın ve uygulanabildiği hallerde klinik performansın belirlenmesi ve doğrulanması için verilerin değerlendirilmesini ve analiz edilmesi “(Kaynak AB 2017/746 IVDR Madde 2 (44)).

Bu tanım, bir in vitro tanı tıbbi cihazı için son derece önemli olan klinik kanıtları ifade eder;

İmalatçının belirlediği amaç kapsamında kullanıldığında, cihazın güvenliliğine ve amaçlanan klinik faydasına/faydalarına yönelik nitelikli bir değerlendirmeye imkân tanımak üzere cihaza ilişkin yeterli miktarda ve kalitede klinik veriyi ve klinik değerlendirme sonuçlar.” (Kaynak: AB 2017/746 IVDR Madde 2 (36)).

İlgili genel güvenlik ve performans gerekliliklerine uygunluğu göstermek ve cihazın amaçlanan performans özelliklerine ve amaca uygun olduğunu kanıtlamak için klinik kanıt gereklidir. Klinik kanıt düzeyi, imalatçı tarafından belirtilmeli ve gerekçelendirilmelidir.

Performans Değerlendirme Süreci

Performans Değerlendirme, bir IVD cihazın amaçlanan kullanımını desteklemek için klinik kanıtları oluşturmak ve sürdürmek için sürekli uygulanması gereken bir süreçtir. Performans değerlendirme, kalite yönetim sisteminin bir parçası olmalı ve bir IVD cihazın yaşam döngüsü boyunca yürütülmelidir. MDCG 2022-2’ye göre performans değerlendirme süreçleri 6 ana aşamadan oluşmakta ve şu şekilde özetlenmektedir:

  1. Planlama

Performans değerlendirme süreci, IVDR AB 2017/746’ya göre temel gerekliliklerden biri olan Performans Değerlendirme Planının (PEP) oluşturulması ile başlamaktadır. Bu nedenle üreticiler, cihazın performansını kanıtlamak ve cihazın özelliklerine ve kullanım amacına dayalı olarak gerekli klinik kanıtları oluşturmak için bir Performans Değerlendirme Planı oluşturmalı ve uygulamalıdır. Üreticiler, PEP’i tasarlarken, cihazın güvenlik ve performans gerekliliklerini göz önünde bulundurarak aşağıdaki konuları dikkate almalıdır:

  • Kullanım amacı,
  • Yenilik derecesi,
  • Analitin bilimsel geçerliliği,
  • Yöntemlerin belirlenmesi,
  • Tahlil teknolojisi,
  • Kullanılan son teknoloji (the state-of-the-art),
  • Hasta için riskler,
  • Hedeflenen kullanıcı(lar),
  • Hastalık durumları,
  • Cihazın risk sınıflandırması,
  • Hedef popülasyon ve değişkenlik derecesi,
  • Klinik durumun yaygınlığı,
  • Sertifikalı referans materyallerin veya sertifikalı referans yöntemlerin mevcudiyeti,
  • Numunelerin, reaktiflerin vb. stabilitesi,
  • CS’ (Common Specification) nin kullanılabilirliği.

Performans Değerlendirme Planı için gereklilikler, AB IVDR 2017/746’nın Ek XIII’ ünde açıklanmıştır.

  1. Veri Oluşturma

IVD cihazlar için klinik kanıt, bir performans değerlendirmesinin sonucu olarak verilerin toplanmasıyla oluşturulur. Performans değerlendirme, bir IVD cihazın bilimsel geçerliliğini, analitik performansını ve klinik performansını oluşturmak ve doğrulamak için verilerin değerlendirilmesini ve analiz edilmesini kapsar. Performans değerlendirmenin üç temel unsurunun tanımı aşağıdaki gibidir:

  • Bilimsel Geçerlilik IVD tarafından belirlenecek analitin veya belirtecin hedeflenen fizyolojik durum veya klinik durumla ne ölçüde ilişkili olduğu.
  • Analitik Performans: Bir cihazın belirli bir analiti doğru bir şekilde tespit etme ve ölçme kabiliyeti.
  • Klinik Performans: Bir cihazın, hedef popülasyona ve öngörülen kullanıcıya göre, belirli bir klinik durumla veya fizyolojik ya da patolojik süreç veya durumla ilişkilendirilen sonuç verme kabiliyeti.

Her unsur için ayrı bir plan hazırlanmalı ve PEP’te referans gösterilmelidir.

  1. Analiz, Sonuçlar ve Dokümantasyon

Planlama ve veri oluşturma süreçlerinden sonra, verilerin analizi, sonuçlandırılması ve dokümante edilmesi, performans değerlendirme sürecinin en önemli aşamalarından biridir ve aşağıdakileri kapsar:

  • Bilimsel geçerlilik, analitik performans verileri ve klinik performans verilerinin analizi ve dokümante edilmesi,
  • Performans değerlendirme raporundaki (PER) değerlendirmeler ve sonuçlar,
  • Güvenlik ve performans özetinin hazırlanması (C ve D Sınıfı cihazlar için PSUR).
  1. Sürekli İzleme ve Güncellemeler

Yukarıda da belirttiğimiz gibi performans değerlendirme, IVD cihazların yaşam döngüsü boyunca yürütülen yinelenen bir süreçtir. İmalatçılar, IVD cihazların güvenliğini, etkinliğini ve performansını koruyan verileri sürekli olarak izlemeli ve toplamalıdır. Bu tür veriler şunları içerebilir;

  • Son teknolojideki değişiklikler,
  • Şikayetler, PMPF verileri, doğrudan son kullanıcı geri bildirimi gibi pazar sonrası bilgiler,
  • Yeni yayınlanmış literatür, mevzuat, uyumlaştırılmış standartlar,
  • Tasarım Değişiklikleri.

IVD cihazların klinik kanıtları, bu tür değişiklikler uygulanmadan önce güncellenmeli veya yeniden oluşturulmalıdır. Bunlara ek olarak IVDR aşağıdaki dokümanların güncel tutulmasını şart koşmaktadır:

  • Piyasa Sonrası Gözetim Planı
    • Gerektiğinde (Madde 79) (Tüm cihaz sınıfları için)
  • Piyasa Sonrası Performans Takip (PMPF) raporu
    • Ürünün kullanım ömrü boyunca sürekli olarak (EK XIII Bölüm B) (Tüm cihaz sınıfları için)
  • Performans Değerlendirme Raporu
    • Gerektiğinde ve en az yılda bir kez. (Madde 56(6)) (Sınıf C ve D için)
    • Ürünün kullanım ömrü boyunca sürekli olarak (Madde 56 (6)) (Sınıf A ve B için)
  • Piyasa Sonrası Gözetim Raporu
    • Gerektiğinde ve talep üzerine onaylanmış kuruluşa ve yetkili makama sunulur. (Madde 80) (Sınıf A ve B için)
  • Periyodik Güvenlik Güncelleme Raporu (PSUR)
    • En az yıllık (Madde 29, Madde 56(6)) (Sınıf C ve D için)
  • Güvenlik ve Performans Özeti (SSP)
    • Gerektiğinde mümkün olan en kısa sürede (Madde 81 (1)) (Sınıf C ve D için)
  1. Performans Değerlendirme Raporu

Performans Değerlendirme Raporu’nun oluşturulması için Bilimsel Geçerlilik Raporu, Analitik Performans Raporu ve Klinik Performans Raporu kullanılmaktadır. Performans Değerlendirme Raporu aşağıdakileri içermelidir:

  • Klinik kanıt toplamak için ele alınan yaklaşımın gerekçesi,
  • Literatür tarama metodolojisi, protokolü ve raporu,
  • Cihazın arkasındaki teknoloji, kullanım amacı ve performansı veya güvenliği ile ilgili iddialar,
  • İmalatçı tarafından değerlendirilen bilimsel geçerliliğin ve analitik ve klinik performans verilerinin doğası ve kapsamı,
  • Klinik kanıtların en son teknoloji ile karşılaştırılması,
  • PMPF Değerlendirme Raporlarından herhangi bir güncelleme.
  1. Satış Sonrası Performans Takibi (PMPF)

PMPF’nin gözden geçirilmesini sağlamak için aşağıdaki faaliyetler belirlenmelidir:

  • Pazar sonrası kullanımdan elde edilen verilerin izlenmesi ve analizi,
  • Rutin tanı testleri ile elde edilen yayınlanmış deneyimin değerlendirilmesi,
  • Dış kalite kontrol programlarına katılım,
  • IVD cihazların performansını etkileyebilecek yeni mutasyonların, deformasyonların veya varyantların tanımlanması,
  • Ciddi olaylara ilişkin bilgiler de dahil olmak üzere piyasaya arz sonrası gözetimden elde edilen girdiler,
  • Raporlar ve saha güvenliği düzeltici faaliyetler,
  • Satış sonrası performans çalışmaları.

Tabii ki risk yönetimi, performans değerlendirme, performans çalışmaları ve piyasaya arz sonrası performans takibi kapsamında ele alınacak klinik riskler göz önünde bulundurularak IVD cihazın performans değerlendirme sürecinde sürekli olarak gözden geçirilmelidir.

Daha fazla bilgi için  MDCG 2022-2, MDCG 2020-1 ve Medtech Clinical Evidence Requirements under the EU In Vitro Diagnostics Regulation (IVDR) Rev 03 guidances rehber dokümanlarını inceleyebilirsiniz.